انگلیس کارگزار آمریکا در خلیج فارس، حکایت سهم خواهی اروپا از هرمز - آژانس مسافرتی سفرهای اَدِلیا

آیا شنیدن این جمله از زبان وزیر دولتی که به اتحادیه اروپا پشت نموده و می گوید حتی بدون توافق با بروکسل، مهیای تحقق برگزیت است، مضحک به نظر نمی رسد؟

اگر انگلیس و به ویژه دولت جدید لندن خواستار گره زدن روابط خود با اروپا است؛ پس چرا راه درب خروجی اتحادیه را پیش گرفته؟

از سوی دیگر، طی هفته های گذشته شایعاتی درباره مخالفت لندن با پیوستن به کارزار فشار حداکثری علیه ایران، منتشر شده و حتی شرایط به گونه ای پیش رفته که بعضی کارشناسان درباره خدشه دار شدن اتحاد کلیدی لندن-واشنگتن ابراز نگرانی نموده اند.

به عنوان مثال، وبگاه هیل وابسته به کنگره آمریکا، در گزارشی مبسوط به برآورد درباره عمیق تر شدن شکاف 2 یار دیرین پیرامون ایران پرداخت و در این باره نوشت: اینکه لندن با امتناع از پیوستن به کارزار فشار آمریکا، تنها به افزایش حضور نظامی در منطقه قانع شده، نشانه خوبی در رابطه راهبردی انگلیس- آمریکا نیست.

این وبگاه خبری همچنین عدم همکاری آمریکا و نزدیک ترین متحدش یعنی انگلیس بر سر چنین موضوع ساده ای را نشانه ای وحشتناک تلقی کرد.

این در حالی است که اظهارنظر مایک پمپئو وزیر خارجه آمریکا در این خصوص نیز بر شائبه تشدید اختلاف نظر واشنگتن-لندن دامن زد.

پمپئو به فاکس نیوز درباره توقیف نفتکش متخلف انگلیسی در تنگه هرمز گفته بود: بریتانیا باید خود مراقب کشتی هایش باشد. مسئولیت حفاظت از کشتی های بریتانیایی برعهده این کشور است نه ایالات متحده آمریکا.

اما قصه این اختلاف از کجا شروع شد؛ ایده تشکیل ائتلاف اروپایی به موازات ائتلاف آمریکایی از کجا آمد و تفاوت این دو در چیست؟

لندن؛ مبتکر ائتلاف های موازی

وقتی تفنگداران دریایی انگلیس در 4 جولای (13 تیر)، نفتکش گریس 1 ایران را در جبل الطارق توقیف کردند؛ وقتی در 8 جولای (17 تیر) با طرح این ادعا که ایران دنبال انتقام جویی است، نفت کش پاسیفیک وویاجر خود را حین عبور از تنگه هرمز اسکورت نظامی کردند و هنگامی که در 10 جولای (19 تیر) با ادعای تقابل قایق های تندرو ایرانی، نفتکش هریتیج را در همان محدوده اسکورت کردند؛ هیچ تردیدی باقی نماند که لندن اولین عضو ائتلاف دریایی آمریکا علیه هرمز است.

پیوستن لندن به ائتلاف و اتکا به این فرضیه که سایر کشورهای اروپایی هم در نهایت به واسطه حسن رابطه راهبردی با واشنگتن، به این کار راضی خواهند شد؛ پیشبرد نقشه آمریکا را امری ساده جلوه می داد. اما ترس اتحادیه اروپا از اینکه مبادا با پیوستن به کارزار فشار، برجام به مخاطره بیفتد و سودای فرانسه و آلمان برای کاهش وابستگی نظامی به آمریکا، مانعی بزرگ برای این کار محسوب شد.

این درحالی است که پمپئو به طور مستقیم یا به کنایه از فرانسه، آلمان، ژاپن، کره جنوبی و حتی چین برای پیوستن به ائتلاف بین المللی تحت فرماندهی آمریکا دعوت نموده بود.

از سوی دیگر انگلیس هم به گفته خودش به برجام پایبند است و اگر به تداوم تنش ها با ایران ادامه دهد؛ به تضعیف توافق هسته ای متهم خواهد شد. پس این کشور سر بزنگاه تصمیم گرفت با پیشنهادی اغوا کننده سراغ شرکای اروپایی برود که تب استقلال از آمریکا را دارند.

این بود که جرمی هانت وزیر خارجه سابق انگلیس برای اولین بار پیشنهاد داد به موازات طرح آمریکایی، اروپایی ها هم ائتلاف خود را در تنگه هرمز تشکیل بدهند- ائتلافی که کشورهای منطقه را نیز دخیل نموده و به نوعی بین المللی تلقی می شد.

اروپا و جمله بندی معکوس

ظاهراً طرح به مذاق شرکای اروپایی که به دنبال قدرت نمایی بودند خوش آمد چراکه به گفته کارشناسان با حمایت گسترده آنها روبرو شد.

مثلا هایکو ماس وزیر خارجه آلمان در این باره گفته بود: صراحتاً گفته ایم که با کارزار فشار حداکثری آمریکا همراه نمی شویم. کوشش های ما در منطقه باید منحصراً اروپایی باشد. مادامیکه چند و چون این ماموریت (ائتلاف دریایی) را ندانیم به آن ملحق نمی شویم.

فرانسه هم گفته بود ماموریت اروپایی ها از طرح آمریکایی جدا است و هدف از آن تحریک ایران نخواهد بود.

با این حساب، حفظ برجام بهانه است و اروپایی ها هم از سهم خواهی در خلیج فارس و تنگه هرمز ابایی ندارند و شاید بهتر است بگوییم وقتی سفره ای پهن می گردد، هیچ کس از دست بردن به آن امتناع نخواهد کرد. همه آنها متفق القول هستند که باید امنیت کشتیرانی در منطقه تضمین گردد و این وجه اشتراک موضوع کم اهمیتی نیست.

سنگی که آمریکا به آب انداخت

هانت هیچگاه به طور مستقیم نگفت ائتلاف اروپایی خلیج فارس محتاج همکاری با آمریکا است اما در همان موقع هم تاکید نمود هرگونه کوشش اروپایی در این زمینه با آمریکا هماهنگ خواهد شد.

این در حالی است که دامینیک راب وزیر خارجه جدید انگلیس تاکید نمود این ابتکار عمل اروپایی برای تاثیرپذیری هرچه بیشتر به دنبال جلب حمایت آمریکا است.

پس دعوای اروپا و آمریکا نه بر سر دست درازی به هرمز بلکه درباب نحوه فرماندهی آن است. این در حالی است که آمریکا از همان ابتدا گفته بود قرار نیست اعتبار پرچم خود را به کشتی های عبوری از تنگه هرمز بدهد اما کشتی های کنترل و فرماندهی خود را در اختیار ائتلاف می گذارد و با آنها مشارکت اطلاعاتی خواهد داشت. نفتکش هریتیج نیز با اتکا به یاری اطلاعاتی آمریکا اسکورت شد.

به این ترتیب، ائتلاف اروپایی باشد یا آمریکایی فرقی ندارد؛ هدف نهایی به چالش کشیدن تسلط ایران بر آبراه حیاتی هرمز است و در این میان، نقش انگلیس پل زدن میان آمریکا و اتحادیه اروپا برای تحقق این خواسته است و همه آنچه که از اختلاف لندن-واشنگتن رسانه ای شده، جنگ زرگری برای انحراف افکار عمومی است و چه بسا اتحادیه اروپا هم به تدام این نقش راضی است چراکه تحت عناوین دهن پر کنی چون استقلال عمل و عدم پیوستن به کارزار فشار و در عین حال لزوم تضمین امنیت کشتیرانی اتهام ضربه زدن به برجام را از خود دور می نماید؛ و با ظاهری معصوم سر سفره خلیج فارس می نشیند.

کل ماجرا شبیه این است که آمریکا سنگی را به آب انداخته، خلیج فارس را متلاطم نموده و بهترین فرصت را برای ماهیگیری پیش آورده است. اگر اتهام چین علیه آمریکا مبنی بر دامن زن به رقابت میان کشورهای بزرگ را جدی بگیریم، رویای سهم خواهی از خلیج فارس این رقابت را جدی تر نموده و همه قدرت های جهانی از جمله روسیه و چین را به گود بازی کشانده است. در جدی دریافت این بازی همین بس که روسیه هم روز دوشنبه سند مفهوم امنیت جمعی در خلیج فارس را به شورای امنیت ارائه داد و از طرح های سازنده مشابه نیز استقبال کرد- سندی که از قبل حمایت چین را نیز جلب نموده است.

مسکو در سند پیشنهادی خود می گوید: ایجاد یک سیستم امنیتی در خلیج فارس ممکن است با برگزاری رایزنی های دو جانبه و چند جانبه میان طرفین دخیل شروع گردد که شامل کشورهای منطقه ای و فرامنطقه ای و سازمان هایی مانند شورای امنیت، اتحادیه عرب، سازمان همکاری اسلامی و شورای همکاری خلیج فارس می گردد.

این در حالی است که محمد جواد ظریف وزیر خارجه ایران پیشتر گفته بود: ما یکهزار و 500 مایل خط ساحلی با خلیج فارس داریم، ما آنجا هستیم و نمی دانم ارتباط دیگران برای حضور در آن آبها چیست؟ ما (ایران) امنیت و ثبات این منطقه را فراهم نموده ایم و از نظر ما ثبات و امنیت این منطقه بایستی توسط کشورهای منطقه از جمله ایران تامین گردد.

روسیه هم نمی خواهد ابتکار عمل به دست رقبا بیفتد و این شاید برای ایران بهتر باشد اما عالی نیست. در واقع امنیت این پهنه آبی در صورتی امنیتی پایدار خواهد بود که کشورهای منطقه خود تأمین کننده آن باشند. هر نوع مداخله خارجی در امنیت این منطقه منجر به تأمین امنیت درازمدت آن نخواهد شد و زمینه رقابت تسلیحاتی بیشتر و افزایش بی اعتمادی کشورهای منطقه را باعث خواهد شد.